Yayları Tanıyalım

1- Kuvvet :
Duran bir cismi harekete geçiren, hareket halindeki cismi durduran, cismin doğrultusunu, yönünü, şeklini ve hızını değiştirebilen her türlü etkiye kuvvet denir. Kuvvet gözle görülemez, kuvvetin sadece etkileri gözlenip ölçülebilir. Kuvvet dinamometre ile ölçülür.
Kuvvet
• Duran bir cismi harekete geçirebilir.
• Hareket halindeki cismi durdurabilir.
• Hareket halindeki cisimleri hızlandırabilir veya yavaşlatabilir yani hızını değiştirebilir.
• Cisimlerin doğrultusunu, yönünü ve şeklini değiştirebilir.
Kuvvetler, etkilerine göre farklı çeşitlerde olabilir. Kuvvetler genel olarak temas gerektiren kuvvetler (itme kuvveti, çekme kuvveti, kas kuvveti, rüzgâr kuvveti, kaldırma kuvveti, sürtünme kuvveti, buhar kuvveti) ve temas gerektirmeyen kuvvetler (magnetik alan kuvveti, yer çekimi kuvveti, elektriksel çekim kuvveti, elektriksel itme kuvveti) olarak iki grupta incelenir.
Kuvvet ile gösterilir ve vektörel büyüklüktür. Kuvvet gözle görülemez, kuvvetin sadece etkileri gözlenip ölçülebilir. Kuvvet, yönlü doğru parçaları ile (ok işareti ile) gösterilir. Kuvveti göstermek için kullanılan okun yönü, kuvvetin yönünü, büyüklüğü ise kuvvetin büyüklüğünü gösterir.
Kuvvetin gösterilebilmesi için 4 elemanının bilinmesi gerekir. Bunlar;
1- Kuvvetin uygulama noktası,
2- Kuvvetin doğrultusu,
3- Kuvvetin yönü,
4- Kuvvetin büyüklüğü (şiddeti) dür.

YAYLARI TANIYALIM

Kuvvet uygulandığında bazı cisimlerin şekillerinde değişiklikler olduğunu, uygulanan kuvvet ortadan kalktığında ise bu cisimlerin ilk şekillerine döndüklerini fark ettiniz mi? Bu tür cisimlere, esnek cisimler dendiğini biliyor musunuz?
Örneğin, giydiğimiz bazı tişört ve çoraplar esnektir. Onları, giyebilmek için gereriz. Çıkardığımızda ise bu giysiler, ilk şekillerine döner. Oyun hamuru ve cam macunu gibi maddeler esnek değildir. Onlara kuvvet uyguladığımızda şekillerini değiştirebiliriz. Fakat uyguladığımız kuvvet ortadan kalktığında bu maddeler eski hâllerine dönmezler.

Yaylar da esnek cisimlere örnektir.Bir yay çekilirse uzar,sıkıstırılırsa kısalır.Süngeri elimizle bastırdığımızda şekli değişir ,elimizi çekince tekrar eski haline gelir.

Bu resimde yayı gererek ok atılmaya çalışılıyor.Yaya uygulamış olduğumuz kuvveti geri çektigimzde yay eski haline geri döner.

YAYIN OLUŞTURDUĞU KUVVET

Bir yaya uygulanan kuvvet yayın sıkışma veya gerilme miktarını etkiler mmi?
Etkiliyorsa nasıl etkilemektedir?
Bu sorulara bir cevap bulalım.

Yandaki şekle baktığımızda 100 gram ağırlık konan yayın bir oranında 200 gram olanında iki oranında 300 gram olanın ise 3 oranında uzadığını görüyoruz.Bu demektir ki yaya uygulanan kuvvet uzama miktarıyla doğru orantılıdır.

Bir cismi yayın ucuna astığımızda, cismin ağırlığından dolayı yay uzar. Fakat yay da asılı olduğu cisme yukarı doğru bir kuvvet uygular. Bu yüzden cisim asıldıktan sonra, yayın ucu bir müddet aşağı ve yukarı hareket eder ve bir süre sonra durur. Bu durumda cismin ağırlığı ile yayda oluflan kuvvet dengede olur.Yine şekle baktığımızda ,cismi yaydan ayırdığımızda yayın ucu yukarı doğru hareket eder.Eğer yayın ucundan ayırdığımız cisim daha ağır olursa
yay yukarı doğru daha hızlı hareket eder. Bu durumlar, yayın, kendisini geren cisme, eşit büyüklükte ve zıt yönde bir kuvvet uyguladığını gösterir.

Yaya gereğinden fazla kuvvet uygulandığında yay, esneklik özelliğini kaybeder ve eski hâline dönemez. Yapımında yay kullanılan aletler tasarlanırken yay ile bu yaya uygulanacak kuvvetin uygun özellikte olmasına dikkat edilir. Bir cismin ağırlığını ölçmek için dinamometre (yaylı el kantarı) kullanılır.

Dinamometrenin ucuna ne kadar çok ağırlık asarsak dinamometre de o kadar uzar.Ölçmek istediğimiz cismin agırlıgı ne kadar fazla ise dinamometredeki yay da o kadar uzayacaktır.

Animasyona Tıklayınız

Kuvvetin birimi Newton’dur. Şöyle örneklendirebiliriz. Dinamometrenin ucuna 100 gramlık bir cisim astığımzda buna 1N iken 1 kg lık bir cisime 10 N dur diyebilriz.
Günlük hayatımızda, yaşantımızın her alanında  yaylardan faydalanıyoruz.